CECHY MAKROSKOPOWE
 Dojrzały owocnik
|
Owocniki o średnicy 1,0-1,5(3,0) cm. Regularnie kuliste, owalne ale często też guzowate, mocno pomarszczone, często zrośnięte – wtenczas osiągają górną granicę zakresu wielkości. Zawiązka grzybniowa słabo wykształcona. Powierzchnia owocnika, matowa, szorstka, czasem pofałdowana. Za młodu biała, biało-szara, potem szaro-brązowa, w fazie pełnej dojrzałości ochrowo-brązowa. Miejsca uszkodzone lub uciśnięte bardzo szybko ciemnieją. Gleba w owocnikach niedojrzałych biała, żółtawa, potem, szaro-lilowa, ochrowa, w fazie pełnej dojrzałości bordowa, burgundowo-brązowa, czasem buraczkowa. Brak płonnej kolumelli. Komory hymenialne o marmurkowatym przebiegu, nieregularne, drobne, często pełne do fazy późnej dojrzałości. Trama hymenialna szara do ochrowo-żółtej – w owocnikach nie w pełni dojrzałych jaśniejsza niż kolor gleby. Konsystencja dojrzałego owocnika trwała, zwarta, chrząstkowata. Smak nieznaczny, lekko mdły. Zapach niezbyt silny, nieprzyjemny - ziemisty, stęchły, piwniczny. |
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.bucholtzii
|
Perydium 100-250 μm. W początkowej fazie rozwoju w całości plektenchymatyczne zbudowane z hialinowych strzępek 6-12 μm. W późniejszych fazach rozwoju dwuwarstwowe. Strzępki rozdymają się w pseudoparenchymatyczną warstwę subpellis o grubości 60-150 μm, zbudowaną z kulistych lub owalnych komórek 7-20 μm. Cienka warstwa suprapellis, 30-90 μm zbudowana z gęsto splecionych, fragmentarycznie zabarwionych na brązowy kolor strzępek. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika – a miejscami skośny lub nawet prostopadły. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-4 μm. Bazydia średnio 25-30 x 8-12 μm. W początkowej fazie rozwoju maczugowate, z grubym i wyraźnymi sterygmami o długości do 4-7 μm, wypełnione żółtawą ziarnistą treścią, najczęściej 2-zarodnikowe. Wraz z rozwojem zarodników bardzo szybko wiotczeją i przybierają kształty cylindryczne do nitkowatych. Tracą ziarnistą zawartość, stając się bladożółtawe, a w końcu hialinowe. Bazydiole cylindryczne lub maczugowate, hialinowe o rozmiarach 20-30 x 5-10 μm. Zaobserwowano stałą, choć nieczęstą obecność owalnych lub maczugowatych makrocystyd, 30-45 x 10-18 μm, fragmentarycznie lub w całości wypełnionych żółtawą, oleistą treścią. W KOH zawartość makrocystyd przybiera brązowy kolor. Warstwa subhymenialna pseudoparenchymatyczna, utworzona przez 2-4 rzędy kulistych komórek o średnicy 5-18 μm. Zarodniki o bardzo grubej ścianie 3-6 μm, owalne, cytrynokształtne do wrzecionowatych, czasem lancetowatych. Zarodniki otoczone szeroką, grubą błoną perysporium, uniemożliwiającą jednoznaczne zdefiniowanie finalnych kształtów zarodników. Perysporium tworzy na powierzchni zarodników, chaotycznie rozmieszczone, płaty, guzy i fałdy o zróżnicowanej wielkości. Zarodniki za młodu hialinowe, potem bladożółte, żółte, do złoto-brązowych w fazie późnej dojrzałości. Perysporium w zarodnikach dojrzałych zawsze ciemniejsze, czerwono-brązowe do czarno-brązowego. Szczyt zarodnika żółtawy, gruby, cylindryczny 1-4 μm, często lekko chropowaty – u części zarodników szybko ginie w fałdach perysporium, u innych dobrze widoczny do późnych etapów dojrzałości. Apiculus szeroki, prosty, krótki, 1-3 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z ornamentacją i fałdami perysporium 22-36 x 14-21 μm, średnio 27 x 18 μm, Q=1,2-1,8, Qm=1,5.
 |
 |
 |
Szczegóły budowy perydium H.bucholtzii
|
|
SIEDLISKO |
Hymenogaster bucholtzii jest gatunkiem preferującym humusowe żyzne, gleby o odczynie pH 5,0,-7,5. Mikoryzuje z drzewami liściastymi w tym głównie z Quercus, Fagus i Carpinus. Wyrasta do 2-5 cm pod powierzchnią gleby, w wilgotnych, cienistych miejscach pokrytych grubą warstwą ściółki. Często wśród korzeni roślinności zielnej. Stanowiska lokalizowano zarówno w naturalnych lasach jak i w siedliskach antropogenicznych, parkowych, a nawet ruderalnych. Owocniki wyrastają w licznych grupach od początku lata do późnej jesieni, a nawet zimy. |
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster bucholtzii jest uznawany z gatunek bardzo rzadki. Znany z nielicznych historycznych stanowisk w Niemczech, Rosji oraz Francji. Współcześnie znane są jedynie dwa stanowiska z Niemiec oraz szereg lokalizacji w Polsce. Na obszarze Polski odkryty po raz pierwszy w 2011 – wydaje się być gatunkiem o umiarkowanej rzadkości. Na stanowisku (Pogórze Śląskie – DF 82, Zabrzeg k. Pszczyny) występuje bardzo często, w obrębie stanowiska corocznie znajdowany w wielu oddalonych od siebie miejscach.
Pogórze Śląskie– DF 82, Zabrzeg k. Pszczyny, Sierpień 2011
Wyżyna Śląska – DF22, Rogoźnik k. Piekar Śląskich, Czerwiec 2013
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2013
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF66, Bolęcin k. Chrzanowa, Listopad 2014
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2017
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 27, Złożeniec k. Smolenia, Maj 2019
|
UWAGI
 Dojrzałe owocniki
|
Hymenogaster bucholtzii został opisany przez Soehnera w 1924 roku. Skomplikowana morfologia oraz bardzo ubogi materiał źródłowy na temat badań nad tym gatunkiem powodują, że jego taksonomia nie jest do końca zdefiniowana. Wraz z kolekcją holotypiczną Soehner opisał szereg form, kierując się pojedynczymi cechami które różniły je od taksonu bazowego. Formy te nie zostały nazwane zgodnie z obowiązującą procedurą, a jedynie opatrzone symbolem – głównie z uwagi na niewystarczający materiał badawczy (pojedyncze owocniki) W niektórych wyodrębnionych formach Soehner sygnalizował obecność dużych maczugowatych cystyd/parafiz, w innych zwracał uwagę na chropowatość apexu i wielkość niektórych zarodników odpowiadającą charakterystyce H. calosporus. W jedynej nazwanej odmianie - H. bucholtzii var.placosporus za cechę kluczowa uznał Soehner ornamentację zarodników układającą się w mniej więcej symetryczne, wzdłużne grzebienie.
W badanych kolekcjach, zlokalizowanych na obszarze Polski, wszystkie te cechy występują w mniejszym lub większym natężeniu. Badanie wielu okazów z różnych siedlisk, zlokalizowanych w różnych jednostkach fizycznogeograficznych pozwoliło – mimo ogromnego zróżnicowania owocników – na określenie zestawu cech wspólnych, pozwalających określić rozpiętość tego gatunku oraz istotne różnice w stosunku do gatunków podobnych.
Kolor gleby dojrzałych owocników zawsze zawiera tony bordowe do czerwono-brązowych. Owocniki są niewielkie – 1-1,5 cm – jedynie owocniki zrośnięte przekraczają swoim rozmiarem 2-3 cm. Ornamentacja zarodników nigdy nie jest homogeniczna – w obrębie jednego owocnika występują zarodniki od brodawkowanych po wzdłużnie grzebieniowate, wraz ze wszystkimi formami pośrednimi. Finalny kształt zarodników jest pochodną chaotycznie rozwijającego się perysporium, jest więc równie zróżnicowany jak ich ornamentacja. W hymenium występują maczugowate makrocystydy częściowo lub całkowicie wypełnione żółtą treścią. Nie reagują z odczynnikami, w tym z sulfowaniliną, jedynie w KOH zabarwiają się na brązowo. Bazydia znacząco zmniejszają swoje rozmiary oraz tracą oleistą, żółtą zawartość kosztem rozwijających się zarodników. |
